ΤΟ ΡΗΓΜΑ ΠΛΟΥΣΙΩΝ-ΦΤΩΧΩΝ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ.

Του Γιάννη Πανούση

Είλωτες γίναμε και οπαδοί παροξυσμένοι του κενού.

Δ. Λάμπος, Η ιστορία ενός Μισάνθρωπου.
 

Η οικονομική κρίση (ανάλογα πάντοτε με το βάθος, την έκταση και τη διάρκειά της) μπορεί να έχει τρεις τουλάχιστον επιπτώσεις.

Πρώτη η κατά τον Durkheim ανομία.

Σε περίπτωση οικονομικού κραχ ορισμένα άτομα βρίσκονται σε χαμηλότερη κατάσταση από την προηγούμενη. Τότε πρέπει να μειώσουν τις απαιτήσεις τους, να περιορίσουν τις ανάγκες τους, να κάνουν μεγαλύτερο αυτοέλεγχο. Καθώς οι συνθήκες της ζωής αλλάζουν, το πρότυπο σύμφωνα με το οποίο οι ανάγκες ρυθμίζονταν δεν μπορεί να παραμείνει το ίδιο. Η προηγούμενη κλίμακα ανατρέπεται αλλά μία νέα κλίμακα δεν μπορεί να σχεδιαστεί αμέσως. Τα όρια ανάμεσα στο δυνατό και το αδύνατο, στο τι είναι δίκαιο και τι άδικο είναι πλέον ρευστά.

Η δεύτερη είναι η κερδοσκοπία των κυκλωμάτων.

Οι Εταιρείες Εγκλήματος π.χ. η «Επιχειρηματική Μαφία» αναπτύσσουν δικούς τους διοικητικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς διαύλους μέσα από τους οποίους το «έγκλημα του λευκού κολλάρου» μολύνει το σύνολο σχεδόν των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η παράνομη δράση μεταμορφώνεται σε business αλλά και η business δεν μπορεί να αποφύγει την παράνομη δράση.

Υπερβαίνοντας τη «φαιά ζώνη» των οικονομικών δραστηριοτήτων ορισμένοι επιχειρηματίες δημιουργούν μια πραγματική «αγορά του εγκλήματος», μια πολιτική οικονομία της κρίσης.

Συνυφασμένη με το οικονομικό έγκλημα είναι και η διαφθορά στο δημόσιο τομέα, η απορρόφηση παραγωγικών πόρων για την καταστολή και η κυκλοφορία του «βρώμικου» χρήματος.

H τρίτη είναι η απόγνωση των ανέργων και γενικότερα των πληττόμενων.

Η ανεργία και γενικότερα η οικονομική κρίση οδηγεί ορισμένα άτομα στο έγκλημα. Μολονότι η σχέση «ανεργία–εγκληματικότητα» είναι μεταβλητή και δύσκολα μετριέται (αφού παρεμβάλλονται παράγοντες όπως ηλικία, κοινωνική θέση, υγεία κ.ο.κ.) δεν θα μπορούσε εύκολα κανείς εγκληματολόγος να παραβλέψει την ψυχοκοινωνική επίδραση που ασκεί στην προσωπικότητα η έλλειψη εργασίας (και οι συναφείς συνέπειες).

Χωρίς να είναι δυνατό να περιγράψουμε την πρώτη φάση του iter criminis, δηλαδή τον τρόπο που συντελείται ο επηρεασμός και το πέρασμα από το γενικό στο ατομικό, μοιάζει αναντίρρητο το συμπέρασμα ότι μακρόχρονη ανεργία καταλήγει σε αλλαγή των αντιλήψεων και των σχέσεων του ατόμου με την κοινωνία (με ενδεχόμενη παρενέργεια την αντικοινωνική συμπεριφορά ή και το έγκλημα).

Το ανομικό κλίμα ξαναφέρνει στο επίκεντρο της εγκληματογένεσης τον οικονομικό παράγοντα και τις συγκρούσεις των κοινωνικών τάξεων. Μολονότι το εύρος του όρου «κοινωνική τάξη» εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, η φτώχεια, φυλή, μειονότητα και (λαθρο)μετανάστευση εμπίπτουν στις εικόνες της παρέκκλισης και οι ανήκοντες σ’ αυτές τις κατηγορίες αποκτούν και οι ίδιοι διαφορετική πρόσληψη της κρίσης. Για ν’ αφαιρέσουμε από τους φτωχούς την αίσθηση του «αρνητικού πεπρωμένου», πρέπει να μην επιτρέψουμε στην κοινωνία να οδηγηθεί σε ρηγματική πόλωση πλουσίων / φτωχών (οι οποίοι ζουν σε διαφορετικούς κόσμους στην ίδια πόλη).

Οι φτωχοί και αποκλεισμένοι δεν πρέπει να βρίσκουν στο «έγκλημα επιβίωσης» τη μόνη δυνατή διέξοδο.

Η ασφάλεια δικαίου και η δικαιολογημένη εμπιστοσύνη του (φτωχού) πολίτη στην Πολιτεία συνιστούν τις βάσεις της κοινωνικής προστασίας και της μη-διάρρηξης της κοινωνικής συνοχής σε περιόδους οικονομικής κρίσης.

Η ανακατανομή των εισοδημάτων και η λήψη πρόσφορων φιλελεύθερων μέτρων υπέρ των φτωχότερων στρωμάτων συνδέεται άρρηκτα με την ουσιαστική κοινωνική δικαιοσύνη και τη δικαιωματοκρατία. Αυτός ίσως είναι ο καλύτερος τρόπος κοινωνικής διαχείρισης της οικονομικής κρίσης πριν γίνει εγκληματογόνος.

www.aixmi.gr/