Κυριακή 29 Μαΐου 2011

ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΕ ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ.

Του Ανδρέα Γιακουμακάτου, αναπληρωτή καθηγητή Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Η αίσθηση της κρίσης γίνεται οξύτερη από τη μια μέρα στην άλλη, σαν την έξαρση μιας εμπύρετης κατάστασης. Η ανασφάλεια αυξάνεται, χωρίς να είναι ορατή μια πορεία ανάσχεσης της ελεύθερης πτώσης στο προσεχές μέλλον. Η ανεργία βάζει στο περιθώριο όλο και ευρύτερα στρώματα συμπολιτών μας, όχι μόνο στον τομέα της βιομηχανίας ή του εμπορίου αλλά και στον χώρο των υπηρεσιών και των ελεύθερων επαγγελμάτων κάποτε υψηλής κοινωνικής επιφάνειας. Από την άλλη, οι άτολμοι και αναποτελεσματικοί πολιτικοί μας, με τις δηλώσεις και την αντίληψη του δημόσιου ρόλου τους, δείχνουν πολύ συχνά σαν να ζουν σε άλλη χώρα ή σε άλλη εποχή.
Παράδειγμα: ο κ. Παναγιώτης Ψωμιάδης, περιφερειάρχης σήμερα Κεντρικής Μακεδονίας, καταδικάστηκε πρόσφατα από το Εφετείο για παράβαση καθήκοντος διότι παλαιότερα προχώρησε σε «μείωση» εξακριβωμένου αρμοδίως προστίμου σε βενζινοπώλη της Θεσσαλονίκης για κατ' επανάληψη νόθευση καυσίμων. Ο ίδιος δήλωσε ότι δεν πρέπει να είμαστε ανάλγητοι και ότι το έκανε και θα συνεχίσει να το κάνει (!), να «σβήνει» δηλαδή πρόστιμα σύμφωνα με την προσωπική του βούληση ασκώντας φαίνεται κάποια ιδιότυπη κοινωνική πολιτική [ο ίδιος δήλωνε λίγα χρόνια πριν ότι καλώς έχτισε εκτός σχεδίου οίκημα «μόλις 33 τ.μ.» για τον πατέρα του, ρωτώντας μάλιστα τον έκπληκτο τηλεοπτικό δημοσιογράφο «εσείς δεν αγαπάτε τον πατέρα σας (!)», για να παρανομείτε, εννοείται, αναλόγως;]. Το πρόβλημα δεν είναι ότι τέτοιες ενέργειες και δηλώσεις δημοσίων προσώπων, εξ ορισμού φυλάκων του νόμου, δεν γίνονται αντικείμενο άμεσης καταδίκης κατ' αρχάς από μια εξοργισμένη «κοινωνία των πολιτών» αλλά, αντίθετα, ότι διατυπώνονται με την ελπίδα (ή μάλλον με τη βεβαιότητα) πως μπορούν να λειτουργήσουν και σαν ένα κλείσιμο του ματιού σε ένα κοινωνικό σώμα εθισμένο στη συναλλαγή και στο προσωπικό χατίρι, που την ώρα της κάλπης θα ανταποδώσει την «εξυπηρέτηση» (έτσι εξηγείται και η τελευταία υποστήριξη του προέδρου του κόμματός του, της ΝΔ δηλαδή, προς τον αναξιοπαθούντα θεσσαλονικιό πολιτικό).Αυτή είναι η ποιότητα σημαντικού μέρους του ελληνικού πολιτικού προσωπικού, είτε μας αρέσει είτε όχι.
Υπάρχει όμως ένα ζήτημα ακόμη πιο σοβαρό. Η επίφαση της ευμάρειας είχε βάλει τα προβλήματα κάτω από το τραπέζι, κρύβοντας την πραγματική απουσία κοινωνικής συνοχής και την ανυπαρξία συλλογικών ευαισθησιών και αρχών που να καθορίζουν τον ρυθμό της κοινωνίας. Είχε συνοδεύσει, η επίδειξη του εικονικού ή και συχνά μαύρου πλούτου, τον όλο και αυξανόμενο ατομικισμό που συνόδευε τη βαθιά κρίση των θεσμών στην Ελλάδα. Ο καταναλωτικός οργασμός μιας κοινωνίας που πέρασε από την αγροτική συγκρότηση σε μεταβιομηχανικές μορφές αντίληψης και συμπεριφοράς χωρίς παιδεία, χωρίς εδώ και δύο αιώνες να βιώσει ποτέ πραγματικά την εμπειρία ουσιαστικά αστικών κοινωνικών δομών, συμπορευόταν με τον χλευασμό προς τους κουτόφραγκους που δεν ξέρουν να ζουν σαν κι εμάς, δηλαδή με δανεικά στις ανά την επικράτεια φραπεδουπόλεις (τουλάχιστον σήμερα μας έφυγε ο τσαμπουκάς, για να το πούμε λαϊκά, της ημέτερης αδιαμφισβήτητης ανωτερότητας, το θυμάστε;). Οι Ευρωπαίοι ζούσαν - και ζουν - μέσα στις υποχρεώσεις και στους κανόνες, εμείς είχαμε εφεύρει την κοινωνία του μέλλοντος. Μια κοινωνία ελευθεριάζουσα και αναρχοειδή αλλά όχι δημοκρατική - η ρητορική της κατακτημένης δημοκρατίας καλύπτει την αληθινή πραγματικότητα μιας ατελούς δημοκρατικής επίφασης στην οποία ζούμε τουλάχιστον εδώ και 40 χρόνια, μετά την τελευταία μεταπολίτευση.
Η σημερινή κρίση, η σημερινή παρακμή, δεν είναι οικονομική αλλά πρωτίστως κρίση της ελληνικής κοινωνίας. Οι μάσκες έπεσαν. Η Ελλάδα υπήρξε πάντα χώρα ιδιωτών, αλλά αυτό αποκτά σήμερα μια τραγική διάσταση. Με όλο και μικρότερη συναίνεση και συνοχή, λιγότερη αλληλεγγύη, λιγότερες συλλογικές αντοχές, πιο περιορισμένη αίσθηση των κανόνων κοινωνικής συμβίωσης και συμπεριφοράς, με σχεδόν εξαγριωμένους συν-πολίτες παντού, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε φάση αποσύνθεσης. Απόδειξη είναι η όλο και μικρότερη αποτελεσματικότητα των έννομων θεσμών, η συνεχής και όλο και οξύτερη άσκηση βίας σε όλο και πιο διαφορετικές περιπτώσεις και περιβάλλοντα, η διεκδίκηση του δικαίου και η επιβολή του «νόμου» μέσω της αυτοδικίας και των εξατομικευμένων κριτηρίων. Κοτζαμπάσηδες, φυλές και «κλαν» ενάντια στο δίκαιο. Η Κερατέα διδάσκει. Φυσικά διδάσκει και η αξιοπιστία του κράτους, αυτά τα δύο πράγματα πάνε μαζί. Τίποτα δεν είναι πιο επικίνδυνο από το να μην αντιλαμβανόμαστε πόσο κρίσιμη είναι αυτή η ιστορική στιγμή για το παρόν μας και για το μέλλον μας, και κυρίως το να βιώνουμε μια διαδικασία αυξανόμενου εθισμού σε κάθε συλλογικό φαινόμενο - του τύπου «δεν πληρώνω» - που τραυματίζει όλο και πιο βαθιά τις αρχές ενός κοινωνικού συμβολαίου το οποίο ίσως ποτέ δεν υπογράψαμε πραγματικά.
Ποιοι μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κρίσης; Θα μπορούσαν και οι διανοούμενοι, αν ήταν αξιόπιστοι και αν απολάμβαναν στοιχειώδη κοινωνική αναγνώριση, μετά την πολυετή πρακτική λαϊκισμού και αξιολογικής ισοπέδωσης που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα. Θα μπορούσαν και οι πανεπιστημιακοί καθηγητές, αν ένα τουλάχιστον κομμάτι τους δεν χαρακτηριζόταν από φόβο και δειλία και αν δεν είχαν προσαρμοστεί εν τέλει (πάντα ένα μέρος τους, εννοείται) στη νοοτροπία ενοχικού εθισμού, συλλογικής σχετικοκρατίας, αποδυνάμωσης των κριτηρίων και ανησυχητικής «ελαστικότητας» για ό,τι κατ' αρχάς συμβαίνει στον δικό τους χώρο, για λίγα ψίχουλα ασήμαντης «εξουσίας». Αλλά αυτό είναι ενδεχομένως θέμα άλλου σημειώματος.
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου