ΤΟΣΟ ΚΟΝΤΑ, ΤΟΣΟ ΜΑΚΡΙΑ

Του Νίκου Κωσταντάρα

Τώρα που βρίσκονται στον αέρα η κοινωνία και οι ζωές μας, και δεν ξέρουμε πού και πώς θα πέσουν τα κομμάτια, βλέπουμε πόσο κρίμα είναι που μαζί με τα κακά θα χαθούν τόσα καλά. Αισθάνομαι ότι η χώρα μας ήταν τόσο κοντά στην ευτυχία και τώρα μοιάζει να μην έχει τρόπο να αντιμετωπίσει όλα αυτά που την απειλούν. Ισως τώρα που όλα κινδυνεύουν μπορούμε να δούμε πόσα καλά είχαμε, και πώς τα υπονομεύσαμε μέσα από την απληστία, την αλαζονεία, την αδιαφορία και την απραξία. Αυτά όλα οδήγησαν στην ανοχή για τα κακώς κείμενα, αφήνοντας μικρά προβλήματα να διογκωθούν σε σημείο που σήμερα δοκιμάζουν τον πολιτισμό μας και τον κοινωνικό ιστό.

Είμαστε στο σημείο όπου μπορούμε να δούμε τι έχουμε, τι χάνουμε και από τι κινδυνεύουμε. Ας αρχίσουμε από τα απλά και αυτονόητα. Η ομορφιά και η πολιτισμική κληρονομιά της χώρας μας είναι γνωστές σε όλο τον κόσμο. Και η πρόσφατη Ιστορία μας είναι γεμάτη από σημαντικότατα γεγονότα τα οποία αναγνωρίζονται διεθνώς, από τις πολεμικές μας περιπέτειες έως την τέχνη. Τα τελευταία 38 χρόνια, η Ελλάδα έζησε το μεγαλύτερο διάστημα ειρήνης και ευημερίας που γνώρισε ποτέ ως ανεξάρτητο κράτος. Η τεχνολογία και τα νέα μέσα μεταφοράς και επικοινωνιών, η παγκόσμια αγορά, η πτώση του Σοβιετικού Μπλοκ ένωσαν για πρώτη φορά όλους τους Ελληνες, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, την ίδια ώρα που μας έκαναν όλους πολίτες του κόσμου. Εξαλείφθηκαν οι πληγές της φτώχειας εντός Ελλάδος και των αποστάσεων της μετανάστευσης.

Τί έγινε, όμως, και την ώρα που μπορούσαμε να απογειωθούμε σαν έθνος, την ώρα της απτής ευδαιμονίας, τσακιστήκαμε και τώρα περιμένουμε φοβισμένοι τις επόμενες μέρες, χωρίς να γνωρίζουμε μέχρι πού θα φθάσουν οι απώλειές μας;

Πολλοί είναι οι λόγοι, και τα τελευταία χρόνια είχαμε πολλές ευκαιρίες να τους συζητήσουμε. Αλλά τώρα, στην κόψη του ξυραφιού, τα πράγματα ξεκαθαρίζουν, μπορούμε να εκτιμήσουμε ποιες είναι οι σοβαρότερες πληγές των Ελλήνων.

Το οικονομικό και πολιτικό πρόβλημα είναι ένα και αδιαίρετο. Το πολιτικό μας σύστημα δομήθηκε εξαρχής πάνω στις πελατειακές σχέσεις, και αυτές διαμόρφωσαν την κοινωνία και την οικονομία. Οταν ενωθήκαμε με την Ευρώπη και μπορούσαμε να εκσυγχρονίσουμε τη χώρα, το άφθονο νέο χρήμα πήγε προς την ενίσχυση του παλιού μοντέλου πολιτικής και όχι προς την εξάλειψή του. Είναι απελπιστικό ότι σήμερα το πιο δυναμικό και ανερχόμενο κομμάτι του πολιτικού μας κόσμου στηρίζει αυτό το σύστημα, ίσως για να προσελκύσει, με μία απλή κίνηση, όλη την πελατεία του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας, χωρίς να γνωρίζει τι θα της προσφέρει απ’ εδώ και πέρα.

Ο πολιτικός πολιτισμός μας δεν απαιτούσε την εξάσκηση της τέχνης της πολιτικής και της διοίκησης, αφού όλοι τρέφονταν από τον κρατικό κορβανά και οι συγκρούσεις, επειδή ήταν ανούσιες, μπορούσαν να παρουσιαστούν σαν θέαμα, με υπερβολικές απαιτήσεις και μηδαμινές συγκλίσεις. Τώρα που οι πολιτικοί πρέπει να συνεννοηθούν για να μη χαθούμε, ξέρουν μόνο να απαιτούν, να καταγγέλλουν και να αρνούνται οποιονδήποτε συμβιβασμό. Παραμένουν προσκολλημένοι σε παλιούς ρόλους και ιδεοληψίες, μην τολμώντας να συνεργαστούν, μήπως κατηγορηθούν για ενδοτισμό. Δεν ξέρουν πώς να συνεννοηθούν – ούτε μεταξύ τους, ούτε με συνομιλητές από ξένους οργανισμούς.

Οπως το πολιτικό σύστημα βασίστηκε πάνω σε δανεικά, και όχι στο πάρε-δώσε των κανόνων της πραγματικής οικονομίας, έτσι συνήθισαν και οι πολίτες να έχουν ό,τι ήθελαν. Η εργατικότητα, η υπευθυνότητα, η νομιμότητα, η εντιμότητα -έως και η ικανότητα- έγιναν έννοιες σχετικές και προσωπικής επιλογής. Δεν ήταν πια απόλυτες, ούτε κάτι που μπορούσε να αξιολογείται, να ενθαρρύνεται, να επιβραβεύεται. Χάσαμε την επαφή μας με την πραγματικότητα, ξεχάσαμε όσα μάθαμε από τους παλιούς, αγνοήσαμε ό,τι κάνουν οι άλλοι λαοί στην Ευρωζώνη και την Ε.Ε. Πιστέψαμε στη σχετικότητα των πάντων και στην ατιμωρησία, είτε αφορούσε το πώς ρυπαίναμε τη χώρα, είτε το πώς επιτρέψαμε τον χουλιγκανισμό και τη βία να φαίνονται φυσιολογικό κομμάτι του αθλητισμού και της καθημερινότητας. Ξεχάσαμε ότι οι πράξεις και η απραξία έχουν τις συνέπειές τους. Τώρα που τα πάντα αλλάζουν, βασανιζόμαστε από τον θυμό και τη θλίψη. Βλέπουμε πόσο λίγες, αυτονόητες ενέργειες χρειαζόταν για να προστατέψουμε τα κεκτημένα μας, και πόσο μακριά είμαστε από το να βρούμε πώς θα επικοινωνούμε μεταξύ μας και με άλλους – σε μια τελευταία ευκαιρία να σώσουμε αυτά που έχουμε.

Πηγή