ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΜΥΘΟΙ

Του Μιχάλη Μητσού

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς μύθους, ψέματα δηλαδή που μοιάζουν με αλήθειες και αλήθειες που μοιάζουν με ψέματα. Χάρις στην ανάγκη αυτή υπάρχουν οι καλές τέχνες και η λογοτεχνία, που κάνουν πιο πλούσια και πιο όμορφη τη ζωή των ανθρώπων. Δεν είναι όμως όλοι οι μύθοι ίδιοι. Ο βραβευμένος περουβιανός συγγραφέας Μάριο Βάργκας Γιόσα διακρίνει δύο κατηγορίες: τους καλοήθεις μύθους, σαν κι αυτούς που προκύπτουν από το πινέλο ενός Γκόγια ή την πένα ενός Θερβάντες, και τους κακοήθεις μύθους, που παρουσιάζονται ως αντικειμενικές και επιστημονικές περιγραφές της πραγματικότητας.

Ενας από τους κακοήθεις μύθους, που κυκλοφορεί αιώνες τώρα, αφορά την παρακμή της Δύσης. Αρχικά, οι αιτίες αναζητούνταν στη Βίβλο, ενώ αργότερα εντοπίστηκαν στην παράνοια των ανθρώπων. Παρά τις καταστροφολογικές προβλέψεις, όμως, η Ευρώπη είναι ακόμη ζωντανή. Κι όπως επισημαίνει ο λογοτέχνης στην Ελ Παΐς, όχι μόνο νίκησε τις δύο ισχυρότερες απειλές για τη δημοκρατία, τον φασισμό και τον κομμουνισμό, αλλά είναι και η μοναδική περιοχή του πλανήτη όπου έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο σχέδιο ενοποίησης εθνών, κοινωνιών, πολιτισμών, οικονομιών και θεσμών.

Ενας πιο πρόσφατος κακοήθης μύθος είναι η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του σχεδίου δηλαδή χάρις στο οποίο η Δύση έζησε την πιο μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας στην ιστορία της. Κάθε μέρα εμφανίζονται αναλύσεις, εκτιμήσεις και στατιστικές που δείχνουν ότι το ευρώ απέτυχε, η σύγκλιση των ευρωπαϊκών οικονομιών ήταν από την αρχή καταδικασμένη και το άνοιγμα των συνόρων έφερε περισσότερους παράνομους μετανάστες, εγκληματίες και τρομοκράτες. Χαρακτηριστικός εκφραστής αυτού του μύθου, γράφει ο Βάργκας Γιόσα, είναι ο Πολ Κρούγκμαν, ο οποίος δεν δίστασε να γράψει τις προάλλες ότι η ισπανική οικονομία θα χρειαστεί σύντομα ένα «κοραλίτο», ένα όριο αναλήψεων δηλαδή σαν κι εκείνο που είχε εισαγάγει η Αργεντινή στα τέλη του 2001 για να αντιμετωπίσει την κρίση. Απόδειξη πως όταν οι νομπελίστες οικονομίας εξυμνούνται από τα μέσα ενημέρωσης, καταλήγουν συχνά να λένε βλακείες.

Το κακό είναι ότι στην ίδια παγίδα πέφτουν καμιά φορά και οι νομπελίστες λογοτεχνίας. Γιατί ο τελευταίος κακοήθης μύθος για τον Βάργκας Γιόσα είναι ότι η λιτότητα γονατίζει τους λαούς και ότι με την εκλογή του Φρανσουά Ολάντ φάνηκε ένα φως στην άκρη του τούνελ. Οι συνταγές του νέου Προέδρου της Γαλλίας - γράφει - αποτελούν απλουστευτικές φαντασιώσεις. Ενας ασθενής δεν μπορεί να τρέξει Μαραθώνιο αν πρώτα δεν γίνει καλά. Για να γίνει καλά, πρέπει να κάνει τεράστιες θυσίες. Και για να πιάσουν αυτές οι θυσίες, πρέπει να κυριαρχεί η απόλυτη βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Να γιατί ο Ολάντ αργά ή γρήγορα θα καταλάβει ότι έκανε λάθος και θα ζητήσει από τους Γάλλους να σφίξουν κι άλλο το ζωνάρι.

Τα βιβλία του Μάριο Βάργκας Γιόσα είναι υπέροχα. Η αλήθεια όμως είναι πως όποτε ασχολήθηκε με την πολιτική, τα έκανε θάλασσα.

Πηγή