Του Δημήτρη Τζιόβα, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Aγγλίας.
Τον τελευταίο καιρό κάποιοι ανατρέχουν στις προηγούμενες ελληνικές χρεοκοπίες ή εθνικές κρίσεις για να δουν διαφορές και αντιστοιχίες με την τωρινή κατάσταση της χώρας. Ανακαλείται, για παράδειγμα, η διπλωματική δεξιοτεχνία του Ιωάννη Γενναδίου (1844-1932), που διαπραγματεύτηκε αποτελεσματικά το 1878 τα συσσωρευμένα ελληνικά χρέη και αποκατέστησε την ελληνική πιστοληπτική ικανότητα. Αλλοι στρέφονται ιδιαίτερα στα χρόνια 1897-1914, περίοδο εθνικών ταπεινώσεων, πολέμων και αναδιπλώσεων, με την ελπίδα ότι η Ιστορία μπορεί να φωτίσει το παρόν καθώς τότε ζητήθηκε κάμποσες φορές η γνώμη πνευματικών ανθρώπων για τα εθνικά ιδεώδη και το μέλλον της φυλής. Το 1901, σε μια έρευνα του Περιοδικού μας του Γ. Βώκου για τα «ελληνικά ιδεώδη και για τη Μεγάλη Ιδέα», ο Παλαμάς απαντά ρητορικά ότι των εθνών τα ιδανικά «τα γεννάν και ταναθρέφουν και τα μεστώνουν και τα γιγαντεύουν οι εθνικοί ήρωες, του χεριού οι πολεμιστάδες και του νου».
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1914, το περιοδικό Γράμματα της Αλεξάνδρειας, με αφορμή τους Βαλκανικούς πολέμους, ξεκινά μια «έρευνα για τις μελλοντικές κατευθύνσεις της φυλής». Σε αυτή την έρευνα, που κυκλοφόρησε σε ξεχωριστό βιβλίο το 1919, απάντησαν 20 Ελληνες και ξένοι. Θα ήθελα να σταθώ εδώ στις εκ διαμέτρου αντίθετες απαντήσεις που έδωσαν ο Πέτρος Βλαστός και ο παππούς του σημερινού έλληνα πρωθυπουργού, η απάντηση του οποίου κυκλοφόρησε το 1914 αυτοτελώς και σε φυλλάδιο με τίτλο «Ελληνικόν Μέλλον».
Ο Βλαστός, ήταν οπαδός των φυλετικών θεωριών του Houston Stewart Chamberlain και αυτές εκφράζει στις ακόλουθες απόψεις του για το μέλλον της φυλής: «Ενα πράμα πρέπει να καταλάβουμε καθαρά. Ο σημερινός πολιτισμός της Εβρώπης είναι σκεδόν ολάκερος τεφτονικός. Βασίζεται στην Αγγλία, στην Ολλάντα, στη Γερμανία και στη Γαλλία - όχι την τωρινή Γαλλία μα κείνη που ξεψύχησε στα 1789. Τον πολιτισμό αφτό είμαστε αναγκασμένοι να τον έχουμε γύρω μας γιατί είναι κυρίαρχος. (...) Η δική μας ελπίδα σωτηρίας είναι πως έχουμε ακόμα αρκετές φυλές μέσα μας που δεν τις πείραξε βαθιά το λατινικό (ή ουροσημιτικό) φαρμάκι καθώς τους Ρουμελιώτες, τους Αρβανίτες, τους κάπως γνήσιους Ελληνες, Σλάβους ή άλλους Αριους. (...) Οι φυλές αφτές πολεμήσανε στο 21 - και όχι οι λογής λογής Γραικύλοι. Κι αν οι φυλές αφτές γίνουν η αποκλειστική βάση του ελληνισμού τότε θα φτιάσουμε δικό μας πολιτισμό που θα συγγενέβει όχι μόνο με τον τεφτονικό μα και με τον αρχαίο ελληνικό». Ο Βλαστός αναζητεί το ελληνικό μέλλον στον ρατσισμό και στο τευτονικό ιδεώδες.
Αντίθετα στη δική του απάντηση ο Γεώργιος Παπανδρέου κρατάει αποστάσεις και από τον ηρωολατρικό ιδεαλισμό του Παλαμά αλλά και τον φανατικό ρατσισμό του Βλαστού. Αξίζει, νομίζω, να παραθέσω επιλεκτικά κάποια αποσπάσματα από το πώς βλέπει ο Γ. Παπανδρέου έναν σχεδόν αιώνα πριν το «ελληνικόν μέλλον»:
«Νομίζω λοιπόν ότι το Μέλλον δεν είναι αυθαίρετος δημιουργία των "Ηρώων" αλλά ιστορική αναγκαιότης αναπόφευκτος, η οποία κατά πολύ εγκυμονείται εις το Παρόν. (...) Η διάγνωσις όμως του Ελληνικού Μέλλοντος είναι ευχερεστέρα. Διά τα προηγμένα Ευρωπαϊκά Κράτη το Μέλλον είναι πράγματι Novum, ανάλογος κατάστασις δεν υπήρξεν έως τώρα ποτέ, θα είναι η άγνωστος σύνθεσις προς την οποίαν οδηγεί η αρνητική εποχή μας. Ημείς όμως έχομεν καθυστερήσει. Εχομεν εμπρός μας Κράτη περισσότερον εξειλιγμένα· ο δρόμος των θα είναι δρόμος μας. (...) Με το μειονέκτημα να είμεθα καθυστερήσαν Κράτος δευτέρας τάξεως, έχομεν κερδίσει τουλάχιστον το προνόμιον, να μη σκοτιζώμεθα - ως Κράτος - δια την λύσιν προβλημάτων, την οποίαν θα έχη ετοιμάσει η εξέλιξις των μεγάλων πολιτισμένων Κρατών. Επί του παρόντος μας ενδιαφέρει μόνον η γνώσις του δρόμου, τον οποίον ηκολούθησαν έως σήμερον τα Ευρωπαϊκά Κράτη, επειδή τον ίδιον δρόμον - με μερικάς παραλλαγάς - θα βαδίσωμεν και ημείς. Δια να μαντεύσωμεν όμως το τέμπο της ιδικής μας εξελίξεως, πρέπει να εξετάσωμεν τας ειδικάς Ελληνικάς συνθήκας. (...) Αφού λοιπόν έλειπον κοινωνικαί τάξεις με αντίθετα οικονομικά συμφέροντα, δεν ήτο δυνατόν να υπάρξουν και κόμματα διαφόρων «αρχών»· η οικονομική «ομοιομορφία» - εν συνδυασμώ και προς την έλλειψιν πολιτικής αγωγής και το αίσθημα της «προσωρινότητας» του Κράτους - ωδήγησεν αναγκαίως εις τα προσωπικά κόμματα, τα οποία επηγγέλλοντο τας ιδίας πολιτικάς αρχάς. Και τα προσωπικά αυτά κόμματα, επειδή έλειπε πολιτική πείρα και πολιτική αρετή - δια τους γνωστούς ιστορικούς λόγους - ενέδωσαν εις την Συναλλαγήν, διέφθειραν τας πολιτειακάς εξουσίας και τον Λαόν, εδημιούργησαν τον φαύλον κύκλον - ο οποίος χαρακτηρίζει τον περίφημον αιώνα των «Θεσμών» - της εξαρτήσεως της διοικήσεως και δικαιοσύνης από την Κυβέρνησιν, της Κυβερνήσεως από τους Βουλευτάς, των Βουλευτών από τον λαόν, και του λαού από τας ανηθίκους συνηθείας του».
Δεν ξέρω αν ο Πρωθυπουργός έχει διαβάσει τις απόψεις του παππού του για το πώς έβλεπε έναν αιώνα πριν το «ελληνικόν μέλλον», θα άξιζε όμως να τις δει καθώς σχεδιάζει να αλλάξει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα το μέλλον της χώρας, ενώ η κρίση καλλιεργεί την αίσθηση ότι η ελληνική μελλοντολογία και παρελθοντολογία συναιρούνται σε ένα εξακολουθητικά αδιόρθωτο παρόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου